تعریف شرکت در حقوق ایران

در قانون مدنی ایران، شرکت به‌عنوان یکی از عقود معین شناخته شده و در مواد ۵۷۱ تا ۶۰۶ قانون مدنی به آن پرداخته شده است. برخلاف شرکت‌های تجاری که در قانون تجارت تعریف شده‌اند، شرکت در قانون مدنی بیشتر ناظر بر اشاعه و مالکیت مشاع بین چند نفر بر یک مال است.

تعریف شرکت در قانون مدنی

ماده ۵۷۱ قانون مدنی : شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیء واحد به نحو اشاعه.

یعنی دو یا چند نفر در یک مال شریک می‌شوند و هر کدام به نسبت سهم خود، در جزء جزء آن مال حق دارند. این تعریف به جنبه مالکیتی و مدنی شرکت‌ها می‌پردازد، نه به فعالیت تجاری.

انواع شرکت در قانون مدنی

بر اساس ماده ۵۷۲ قانون مدنی، شرکت به دو نوع تقسیم می‌شود:

1. شرکت اختیاری

این نوع شرکت بر اساس اراده و قرارداد بین شرکا تشکیل می‌شود. مانند وقتی که دو نفر با توافق یک ملک را به‌صورت مشاع خریداری می‌کنند یا سرمایه‌ای را برای فعالیت اقتصادی مشترک اختصاص می‌دهند.

2. شرکت قهری

شرکتی است که بر اثر واقعه‌ای قانونی (نه قراردادی) میان اشخاص به وجود می‌آید، بدون اینکه آن‌ها قصد شراکت داشته باشند. مانند:

• ارث مشاعی: وقتی چند وارث یک مال را به‌صورت مشاع به ارث می‌برند، بین آن‌ها شرکت قهری ایجاد می‌شود.

• اختلاط اموال: اگر اموال چند نفر به شکلی غیرقابل تفکیک با هم آمیخته شود (مثل مخلوط شدن گندم‌های دو نفر)، شرکت قهری ایجاد می‌شود.ویژگی‌های شرکت مدنی

• شخصیت حقوقی مستقل ندارد.

• تابع اراده طرفین (در نوع اختیاری) یا قانون (در نوع قهری) است.

• منافع و مخارج به نسبت سهم هر شریک تقسیم می‌شود (ماده ۵۷۵).

• اداره شرکت تابع توافق شرکا یا عرف است (مواد ۵۷۶ تا ۵۸۴).

• شرکا در برابر خسارت یا زیان، به نسبت سهم خود مسئول‌اند.

• در صورت نبود قرارداد، هیچ‌یک از شرکا حق تصرف در مال شرکت را ندارد (ماده ۵۸۱).

• شرکا حق واگذاری سهم خود را دارند، مگر خلاف آن توافق شده باشد.

تفاوت شرکت مدنی و شرکت تجاری (به طور خلاصه)

نتیجه‌گیری

شرکت در قانون مدنی به معنی مالکیت مشترک چند نفر بر مال واحد است که می‌تواند با اراده طرفین یا به حکم قانون ایجاد شود. این شرکت‌ها شخصیت حقوقی ندارند و تابع قواعد ساده‌تری نسبت به شرکت‌های تجاری هستند، اما شناخت دقیق آن‌ها در روابط مالی، ارثی، و قراردادی ضروری است.