هبه چیست

هبه چیست؟ (بر اساس قانون مدنی ایران)

هبه در لغت به معنای بخشیدن است و در اصطلاح حقوقی به قراردادی اطلاق می‌شود که طی آن یک شخص (واهب) مالی را به صورت رایگان و بدون عوض به شخص دیگری (متهب) واگذار می‌کند.

ماده 795 قانون مدنی

"هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می‌کند."

ارکان و شرایط صحت هبه

واهب:

کسی که مال خود را می‌بخشد و باید:

مالک مال باشد

اهلیت قانونی (عقل، بلوغ و اختیار) داشته باشد

متهب:

کسی که مال را دریافت می‌کند و باید قابل تمتع باشد (حتی جنین یا فرد در حالت عدم حضور)

مال مورد هبه:

باید: موجود و معین باشد ، قابل تملک باشد ، مشروع باشد ، 

قبول هبه:

هبه فقط با قبول متهب (گیرنده) کامل می‌شود. حتی در هبه به نزدیکان.

قبض مال:

متهب باید مال را تحویل بگیرد. بدون قبض، هبه تحقق نمی‌یابد.

ویژگی‌های حقوقی هبه

• عقد جایز است:
  یعنی واهب می‌تواند تا قبل از قبض یا حتی بعد از آن (در برخی موارد) از بخشش خود رجوع کند، مگر در موارد خاصی که رجوع ممنوع است.

• بدون عوض است (مجاناً):
  در صورتی که در مقابل مال، چیزی دریافت شود، دیگر هبه نیست، بلکه معامله یا صلح است.

موارد عدم امکان رجوع از هبه (ماده 803)

1. اگر مال از ملک متهب خارج شده باشد

2. اگر یکی از طرفین فوت کرده باشد

3. اگر مال مورد هبه تغییری یافته باشد که بازگشت آن ممکن نباشد

4. اگر واهب، عوضی در برابر هبه دریافت کرده باشد (هبه معوض)

5. اگر هبه به یکی از اقارب درجه یک (مانند پدر، مادر، فرزند، نوه) انجام شده باشد

نکات کاربردی و حقوقی مهم

• هبه می‌تواند رسمی یا غیررسمی باشد، ولی برای انتقال اموال غیرمنقول (مثل زمین و خانه)، باید به‌صورت رسمی در دفترخانه ثبت شود.

• در صورت بروز اختلاف، سند هبه (یا رسید تحویل) اهمیت زیادی دارد.

• اگر هبه به شکل معوض باشد (در برابر تعهد یا مال دیگر)، واهب دیگر حق رجوع ندارد.

• هبه‌نامه‌ رسمی، مانند سند قطعی، در محاکم معتبر است.