قراردادها در زندگی بین اشخاص از اهمیت زیادی برخوردار هستند. آن ها حدود وظایف و تعهدات اشخاص و همچنین حق و حقوق طرفین را مشخص می کنند. آنچه که قراردادها را از یکدیگر متمایز و متفاوت می کند انواع شروط قراردادهاست که یکی از تاثیرگذارترین موارد در قراردادها به شمار می رود. در این مطلب قصد داریم تا در خصوص شروط قراردادها و اهمیت آن ها صحبت کنیم. همچنین انواع شروط قراردادها را مورد بررسی قرار دهیم.

شروط قراردادی چیست؟

قبل از پرداختن به انواع شروط قراردادها بهتر است تعریفی از شرط و شروط قراردادی داشته باشیم. شرط اصطلاحا تعهدی است که ضمن یک عقد دیگر قرار می گیرد که به معنای ملزم کردن به انجام یک تعهد است. البته یک نکته را باید در اینجا در نظر داشته باشید که اگر این التزام مستقل باشد و به صورت مستقل مور توافق طرفین قرارداد قرار بگیرد، در این صورت خودش موضوع عقد به شمار می رود اما اگر در ضمن عقد دیگر تنظیم شود جنبه تبعی دارد. همانطور که می دانید موارد مهم و کلیات قراردادها و موضوعاتی که در یک قرارداد درج می شود، تقریبا مشابه یکدیگر است. آمچه که منجر به تمایز بین قراردادها می شود و یک قرارداد را از دیگر قراردادها متفاوت می کند، شروط قرارداد است. چراکه هر قراردادی شروط ویژه و مخصوص به خود را دارد. تمامی انواع شروط قراردادها که به موضوع قرارداد مرتبط باشند یا نباشند و به عنوان شروط تبعی نامیده می شوند را به عنوان شروط ضمن عقد می شناسیم. رابطه شروط به عقد اصلی یک رابطه تبعی است، به این معنا که شرط از عقد اصلی تبعیت می کند و این وابستگی شرط به عقد اصلی، آثاری را در بر دارد، از جمله اینکه اگر عقد و قرارداد اصلی باطل شود، شرط تبعی آن نیز باطل می شود. ابطال و تعلیق قراردادهای حقوقی چگونه انجام می شود؟

انواع شروط قراردادها

برای دسته بندی شروط قراردادها چند نوع تقسیم بندی وجود دارد که باید در نظر بگیرید. در یک نوع شروط قرارداد از حیث اعتبار آن ها دسته بندی می شوند و در یک دسته بندی دیگر این شروط از نظر زمان تشکیل آن ها مورد تقسیم بندی قرار می گیرند که در ادامه به بیان هر کدام از این موارد می پردازیم.

انواع شروط قراردادها از حیث اعتبار

آنچه که واضح است این است که تمامی شروط قرارداد از اعتبار یکسانی برخوردار نبوده و از این حیث می توان آن ها را به چند نوع تقسیم نمود. هرچند که در اکثر موارد شروط قرارداد از حمایت قانونی برخوردار بوده و صحیح می باشند، اما ممکن است شرایطی به وجود بیاید که برخی شروط از اعتبار ساقط شده و باطل تلقی شوند. در برخی موارد موضوع بسیار بغرنج شده و اعتبار شرط به حدی از بین می رود و ساقط می شود که موجب فساد عقد و قرارداد اصلی نیز می شود، به این معنا که نه تنها شرط ضمن عقد باطل می شود بلکه موجب بطلان عقد اصلی می گردد. 

شروط قراردادها از حیث اعتبار به موارد زیر تقسیم می شوند:

شرط صحیح

در انواع شروط قراردادها، شرط صحیح به شرطی گفته می شود که انجام آن میسر باشد و دارای نفع عقلانی برای طرفین قرارداد است. از سوی دیگر انجام این شرط مخالف قانون و شرع نبوده و یا نامشروع نباشد. شروطی که باطل و مفسد نباشند شروط صحیح به شمار می روند.

شرط باطل

به شرطی باطل گفته می شود که برطبق قانون، باطل و بدون اثر است. اما باطل بودن شرط باعث باطل شدن عقداصلی نمی شود و قرارداد به قوت خود باقی است و در واقع بطلان شرط خللی بر عقد و قرارداد اصلی وارد نمی کند و عقد همچنان اعتبار دارد.

شروط باطل در انواع شروط قراردادها خود به چند شرط دیگر تقسیم می شود که ماده 232 قانون مدنی به آن اشاره کرده است. این موارد عبارتند از:

شرطی که انجام دادن آن مقدور و میسر نیست و خارج از توانایی مشروط علیه باشد. به عنوان مثال در فروش یک زمین به خریدار شرط شود که باید در عرض یک هفته در آن ساختمانی چند طبقه ساخته شود. در این مورد معامله زمین به اعتبار خود باقی است اما امکان اجرای شرط وجود ندارد و شرط باطل تلقی می گردد. نوع دوم شروط باطل شرطی است که در انجام ان هیچ منفعتی وجود نداشته باشد. به عبارت دیگر از نظر عقلانی انجام این شرط هی فایده و منفعتی را به همراه نداشته باشد. اما باطل بودن این شرط باعث بطلان عقد نمی شود. در نهایت شرط باطل نوع سوم شرطی است که نامشروع باشد. شرط نامشروع به شرطی گفته می شود که با قانون مغایرت داشته و مخالف عقل و شرع باشد، شرط نامشروع از حیث قانون غیرمقدور بوده و از حمایت قانون نیز برخوردار نیست.

شرط مفسد

شرط مبطل یا مفسد نیز به شرطی گفته می شود که هم خود باطل باشد و هم باعث بطلان عقد گردد. به عبارت دیگر باطل شدن شرط، منجر به باطل شدن قرارداد می گردد.

انواع شروط قراردادها از حیث زمان

تقسیم بندی دیگری در انواع شروط قراردادها از حیث زمان ایجاد آن ها وجود دارد. در این نوع، شروط به شروط ابتدایی، شروط ضمن عقد و شروط الحاقی تقسیم می شوند.

شاید این سوال برای شما پیش آید که چرا شروط قراردادی از حیث زمان ایجاد آن ها نیز متفاوت بوده و به چند نوع تقسیم می شوند؟ به این دلیل که تمامی شروط در قرارداد در لحظه تنظیم قرارداد درج نشده و نوشته نمی شوند. بلکه برخی از شروط وجود دارند که از قبل از انعقاد قرارداد تعیین شده اند، برخی از شروط بعد از انعقاد قرارداد به آن اضافه می شوند و برخی پس از انجام قرارداد به آن الحاق می گردند.

شروط ابتدایی

شروط ابتدایی به شروطی گفته می شود که عقد و قرارداد به اعتبار آن ها و بر اساس آن ها منعقد شده است. شروط ابتدایی همان هایی هستند که دوطرف درخصوص آن ها از قبل مذاکره کرده و این شروط اساسی بین آن ها معلوم شده است. اما برای جلوگیری از بروز اختلافات احتمالی در آینده، طرفین تمامی شرایط را در قرارداد تنظیم می کنند.

شروط ضمن عقد

در دسته بندی انواع شروط قراردادها، از حیث زمانی، شروط ضمن عقد به شروطی گفته می شوند که طرفین در هنگام تنظیم و انعقاد یک قرارداد این شروط را درج کرده و مورد توافق قرار می دهند. به عنوان مثال توافق طرفین بر حق فسخ قرارداد به خاطر برگشت چک های معامله یا اخذ خسارت از سازنده به خریدار در صورت تاخیر در تحویل آپارتمان. شروط ضمن عقد خود نیز به دو نوع ضمنی و صریح تقسیم می شوند. منظور از شروط صریح شروطی هستند که مفاد و جزئیات آن صراحتا در عقد ذکر شده است. اما شروط ضمنی شروطی به شمار می روند که صراحتا در عقد نیامده اما براساس قانون یا عرف قابل استنباط و تفسیر هستند.

شروط الحاقی

دسته سوم انواع شروط قراردادها از حیث زمان ایجاد، شروط الحاقی نامیده می شوند. شرایط الحاقی به شرایطی گفته می شود که پس از انجام معامله مورد توافق طرفین قرار گرفته و طی یک صورتجلسه، شرط جدید به قرارداد الحاق می شود و چون پس از معامله به قرارداد الحاق می گردد به آن شرط الحاقی گفته می شود. به شروط الحاقی متمم نیز گفته می شود که نوشتن و تنظیم آن ها نیازمند دقت خاصی است تا از نوشتن عبارات معارض با سایر شروط قرارداد جلوگیری گردد.

به عنوان نکته پایانی، موضوعات مربوط به شروط قراردادها گسترده و تخصصی است و نیاز است تا در این زمینه به افراد و موسسات حقوقی متخصص و معتبر مراجعه نمایید. گروه حقوقی عدلین پارس با سالها سابقه درخشان ارائه خدمات حقوقی و با بهره گیری از وکلا و مشاوران طراز اول و متخصص در زمینه امور تجاری، بازرگانی، حقوقی و قراردادنویسی آماده ارائه انواع خدمات حقوقی به شما است.

جهت درخواست مشاوره بر روی لینک ذیل کلیک نمایید . 

درخواست مشاوره